Pomoc psychologiczna online sprowadza się do komunikacji za pośrednictwem Internetu, która może mieć charakter synchroniczny (pacjent i terapeuta wymieniają się wiadomościami w tym samym czasie, np. podczas spotkania na czacie, wideokonferencji lub rozmowy) bądź asynchroniczny (odpowiedź na zadane pytanie lub postawiony problem przychodzi po pewnym czasie, np. w korespondencji e-mailowej lub na forum internetowym). Pierwszy typ związany jest zazwyczaj z e-terapią (termin wprowadzony przez Johna Grohola, 1997), drugi z poradami dotyczącymi zdrowia psychicznego (psychoterapeuci odpowiadają dogłębnie na jedno pytanie). Podobnie jak tradycyjna terapia, e-terapia opiera się na nawiązywaniu pogłębionej relacji z kimś, kto jest przeszkolony do pomocy psychologicznej. E-terapeuta pracuje nad stworzeniem „sojuszu terapeutycznego”, poznając pacjenta i współpracując z nim nad zdefiniowanymi problemami, celami i wyzwaniami. Terapia psychologiczna online pozwala na wykorzystanie tych samych narzędzi, jakimi posługują się terapeuci podczas tradycyjnych konsultacji twarzą w twarz. W przypadku większości analiz badania nie wykazują różnic w skuteczności terapii za pośrednictwem Internetu i w gabinetach stacjonarnych. Niektóre eksperymenty pokazują nawet lepsze wyniki psychoterapii online, uzyskane na przykład w leczeniu zaburzeń depresyjnych (Ainsworth 2000).
Historia psychoterapii online
Pomoc psychologiczna online jest dziedziną względnie nową, sięgającą swymi korzeniami początków samego Internetu. Pierwsze próby, wykorzystania sieci komputerowej do psychoterapii podejmowane były już w latach 70-tych. W październiku 1972 w USA, podczas Międzynarodowej Konferencji dotyczącej komunikacji komputerowej, zademonstrowano pierwszą, symulowaną sesję psychoterapeutyczną, która odbyła się za pośrednictwem połączenia komputerowego pomiędzy Stanford a UCLA. Wraz z rozpowszechnieniem się komputerów osobistych i Internetu w latach 80-tych nastąpił szybki rozwój nieformalnych grup samopomocy, działających na zasadzie grup dyskusyjnych. Szybko dostrzeżono, że tego typu grupy stwarzają przyjazne środowisko dla ludzi wymagających wsparcia emocjonalnego w sytuacjach kryzysowych. W połowie lat 90-tych zaczęły masowo powstawać organizacje udzielające za niewielką opłatą pojedynczych porad psychologicznych. Za prekursora e-terapii uznawany jest David Sommerfild, który jako jeden z pierwszych wykorzystywał narzędzia internetowe do nawiązywania z pacjentem dłuższej (niż jedna porada) i głębszej relacji terapeutycznej. W latach 1995-1998 pracował w ten sposób z ponad 300 osobami. Późniejsze pojawienie się komercyjnych „e-klinik” (np. MyTherapyNet.com, HelpHorizons.com) zrzeszających wielu terapeutów i dostarczających im internetowych narzędzi do obsługi tego rodzaju działalności oznaczało znaczący rozwój e-terapii. W celu uregulowania gwałtownie rozwijającego się nowego obszaru usług psychologicznych powołano do życia w 1997r. Międzynarodowe Towarzystwo Zdrowia Psychicznego Online (lub ISMHO). Celem jego działalności jest m.in. wyznaczanie standardów pomocy online, integracja środowiska e-terapeutów oraz prowadzenie projektów badawczych nad e-terapią, w tym nad jej efektywnością.
Zalety psychoterapii online
Zaburzenia psychiczne dotyczą jednej czwartej polskiego społeczeństwa. Nieprzerwanie rośnie liczba osób, które potrzebują terapii. Jednak na spotkania refundowane przez NFZ czeka długa kolejka chorych, z kolei terapia prywatna wiąże się z kosztami, które przekraczają finansowe możliwości wielu pacjentów. Do tego dochodzą koszty dojazdów oraz godziny spotkań, które często ciężko pogodzić z codziennymi obowiązkami.
Wśród licznych zalet terapii online najczęściej wymienia się:
- Możliwość korzystania z pomocy specjalistów bez konieczności wychodzenia z domu
- Oszczędność czasu na dojazdy
- Możliwość ustalenia dogodnego dla siebie terminu
- Dostęp do terapeuty osobom z mniejszych miejscowości lub mającym trudności z opuszczaniem domu
- Dyskrecja, możliwość zachowania tego w tajemnicy przed otoczeniem
- Krótki czas oczekiwania na termin wizyty
- Samo pisanie o swoich trudnościach ma właściwości leczące (Murphy i Mitchell 1998)
- Możliwość korzystania z pomocy w języku polskim dla osób przebywających za granicą
- Możliwość wspólnej pracy z osobą przebywającą obecnie w innym kraju, np. Ty i partner chcecie pracować wraz z terapeutą nad swoją relacją, ale obecnie znajdujecie się w odległych miastach lub krajach
- Kontakt online może być jedynym sposobem na konsultację ze specjalistą od jakiejś rzadkiej jednostki chorobowej
- Kwestie finansowe – e-terapia jest zazwyczaj dużo tańsza
Oczywiście terapia w sieci nie jest dla każdego. Klienci z poważniejszymi zaburzeniami i uzależnieniami będą potrzebowali innych rodzajów wsparcia. E-terapia nie jest przeznaczona również dla osób, które są w trakcie poważnego kryzysu. Istnieją inne, lepsze sposoby uzyskania natychmiastowej pomocy w sytuacjach kryzysowych.
Podsumowanie
Podsumowując, e-terapia jest dynamiczne rozwijającą się, efektywną dziedziną usług psychologicznych. Jest tak młodą dyscypliną, że na pewno nie odkryto jeszcze całego jej potencjału, choć odkryto go na tyle dużo, by nie ignorować argumentów przemawiających za tym rodzajem pomocy psychologicznej i wciąż bronić monopolu tradycyjnego podejścia (terapii „twarzą w twarz)”. Dane wydają się sugerować, że wiele osób, które są zainteresowane skontaktowaniem się z terapeutą w Internecie, robi to, ponieważ dla nich tradycyjna psychoterapia jest niedostępna. Drugą najczęstszą przyczyną jest wstyd – wiele osób jest zbyt zawstydzonych, aby osobiście skontaktować się z psychoterapeutą. Mental Health: Report of the Surgeon General (Department of Health and Human Services, 1999) ujawnił, że prawie dwie trzecie osób potrzebujących opieki psychiatrycznej nigdy jej nie otrzymuje i jako główny powód wskazał stygmatyzację. Poczucie anonimowości i prywatności jaki daje Internet łagodzi dyskomfort i sprzyja ujawnianiu myśli i zachowań pacjenta. Z tego też powodu, klienci są w stanie omawiać głębokie, osobiste problemy w relacji terapeutycznej online szybciej niż w prawdziwym życiu (Finfgeld, 1999; Grohol, 1997; Meier, 1988). Relacje online mogą być głębokie, autentyczne i emocjonalnie uzdrawiające. Tak więc, e-terapia nie tylko jest skuteczna, ale też często jest pierwszym wyborem, gdy poszukuje się pomocy psychologicznej.
Autor: Marzena Fornal
Przypisy:
- Ainsworth, M., Metanoia: The ABC’s of internet counseling, 2000
- Castelnuovo G., Gaggioli A., Mantovani F., Riva G., From Psychotherapy to e-Therapy: The Integration of Traditional Techniques and New Communication Tools in Clinical Settings, [w:] Cyberpsychology & Behavior, 6 (4), 2003, s. 375-382
- Computers in Human Services, 3, 1988, s. 111-121.
- Finfgeld, D.L., Psychotherapy in cyberspace, [w:] Journal of the American Psychiatric
- Grohol, J., Why online psychotherapy? Because there is a need, 1997, [Online:] http://sucjcemtraicplarchives/n102297.htm, [Dostęp:] 30.03.2020.
- http://www.ismho.org
- http://www.metanoia.org/imhs
- https://psychcentral.com/lib/e-therapy/
- Journal of Guidance and Counseling, 26, 1998, s. 21-32.
- Makara-Studzińska M., Madej A., Cyberterapia jako nowoczesna forma terapii, [w:] Journal of Education, Health and Sport, 7(7), 2017, s. 21-28.
- Manhal-Baugus M., E-Therapy: Practical, Ethical, and Legal Issues, [w:] CyberPsychology & Behavior, 4(5), 2001, s. 551–563
- Meier, S.T., An exploratory study of computer-assisted alcohol education program, [w:]
- Murphy, L.J., & Mitchell, D.L., When writing helps to heal: E-mail as therapy, [w:] British
- Nurses Association, 5(4), 1999, s.105-110.
- Skrzypińska D., Terapia poznawczo-behawioralna online. [w:] Tucholska K., Wysocka-Pleczyk M. (red). Człowiek zalogowany. Różnorodność sieciowej rzeczywistości, Biblioteka Jagiellońska, Kraków 2014, 26-33