Mimo, że depresję diagnozuje się częściej u kobiet, mężczyźni znacznie częściej podejmują skuteczne próby samobójcze – odnotowuje się aż 4 krotnie wyższy odsetek skutecznych prób samobójczych u mężczyzn niż u kobiet (Talarowska i in., 2018).
Dlaczego tak się dzieje?
Może to wynikać z tego, że mężczyźni rzadziej i mniej chętnie niż kobiety szukają pomocy zarówno w przypadku depresji, jak i innych problemów życiowych (Addis, Mahalik, 2003). Ponadto depresja u mężczyzn jest rzadziej rozpoznawana, chociaż jest obecna i nieleczona może prowadzić do zwiększonej liczby samobójstw (Chodkiewicz, Miniszewska, 2016 za: Cochran, Rabinowitz, 2003).
Wskazuje się również, że kobiety przykładają większą wagę do swojego zdrowia i częściej szukają profesjonalnej pomocy, co może łączyć się z wyższym poziomem wykształcenia kobiet i ich większą świadomością w zakresie zdrowia psychicznego (Talarowska i in., 2018 za: Sendra-Gutiérrez i wsp. 2017).
Niektórzy badacze zwracają uwagę na nietypowe objawy depresji, nie mieszczące się w powszechnym jej obrazie, które mogą wystąpić u mężczyzn. Skutkiem może być błędne rozpoznaniem braku depresji.
Czy istnieje więc “męska depresja”?
Badacze tego zagadnienia uważają, że w przebiegu depresji u mężczyzn częściej występują: agresja, wybuchy gniewu, złości; nadużywanie alkoholu, nikotyny czy sięganie po narkotyki. Mężczyźni w większym stopniu niż kobiety podejmują działania ryzykowne takie jak rzucanie się w wir pracy, nadmierna aktywność fizyczna, niebezpieczna jazda samochodem czy ryzykowne kontakty seksualne.
Dominującymi objawami mogą być też: zmniejszona odporność na stres, impulsywność, poczucie wypalenia zawodowego oraz poczucie presji i napięcia oraz wycofanie z bliskich relacji. Dodatkowo mężczyźni w trakcie depresji mogą szczególnie silnie tłumić swoje emocje i w związku z tym cierpieć na różne dolegliwości somatyczne (Chodkiewicz, Miniszewska, 2016).
Należy przy tym pamiętać, że wymienione objawy nie występują u wszystkich cierpiących na depresję mężczyzn – są tacy, którzy doświadczają typowych objawów oraz tacy, u których występują zarówno typowe symptomy depresji wraz z nietypowymi, opisanymi powyżej.
Stereotypy męskości
W szukaniu przyczyn możliwego nietypowego obrazu depresji u mężczyzn najczęściej mówi się o wpływie rygorystycznych norm kulturowych i społecznych, które wyznaczają co należy traktować jako “męskie”, a co nie mieści się w tradycyjnie pojmowanym wzorcu męskości. Szczególnie dotyczy to wyrażania emocji przez mężczyzn.
Smutek, płacz mogą być postrzegane przez otoczenie, jak i samych mężczyzn, jako niemęskie przejawy słabości i nieradzenia sobie (Talarowska i in., 2018 za: Jobson i wsp., 2018). Może to skutkować chęcią ukrycia ich, tłumienia lub “radzenia sobie” z nimi poprzez środki psychoaktywne jak alkohol lub inne używki (Chodkiewicz, Miniszewska, 2016 za: Addis, 2008; Magovcevic i Addis, 2008; Möller-Leimkühler et al., 2009). Istnieje większe społeczne przyzwolenie na wyrażanie smutku przez kobiety, a przecież każdy ma prawo do różnorodnych emocji. Żadne z nich nie są oznakami słabości, tylko informacjami o tym co przeżywamy. Co więcej, świadomość naszych emocji i uczuć pomaga nam w zrozumieniu tego czego doświadczamy. Brak możliwości ujawnienia swoich uczuć odbija się negatywnie na zdrowiu psychicznym.
Rozpoznawanie własnych emocji
Mężczyźni mogą mieć też trudność w wykryciu pojawiających się u nich symptomów depresji. Jeśli ktoś ma przekonanie o konieczności panowania nad swoimi emocjami, przejawia większe trudności w rozpoznawaniu kiedy przeżywa żal czy smutek (Chodkiewicz, Miniszewska, 2016 za: m.in. Levant et al., 2003).
Emocja, którą mężczyźni łatwo rozpoznają u siebie jest gniew. Dodatkowo wyrażanie złości przez mężczyzn nie jest negatywnie postrzegane w społeczeństwie wyznającym tradycyjne wzorce męskości (Talarowska i in., 2018 za: Branco i wsp., 2018). Dlatego impulsywność i gniew mogą być bardziej widoczne w przebiegu depresji u mężczyzn.
Kontrowersje
Nie wszyscy badacze zgadzają się z istnieniem specyficznej “męskiej depresji”. Niektórzy uważają, że to nierozpoznana depresja może wpływać na opisane wcześniej problemy. Uzależnienia, choroby somatyczne czy trudności w sferze zawodowej są postrzegane jako skutek nieleczonej depresji, a nie jej nietypowe objawy (Addis, 2008). Inni badacze uważają, że doświadczenia depresji są podobne u kobiet jak i u mężczyzn, inna jest jedynie ich intensywność (Talarowska i in., 2018 za: Thompson, Bland, 2018).
Nie bać się prosić o pomoc
Niezależnie od wątpliwości co do słuszności mówienia o “męskiej depresji”, badacze i praktycy zgodni są co do tego, że depresyjni mężczyźni rzadziej niż kobiety szukają pomocy i profesjonalnego wsparcia oraz częściej stosują niezdrowe sposoby radzenia sobie (np. uciekanie w używki, wycofywanie się z kontaktów) .
Nadal powszechny wśród mężczyzn pogląd o tym, że “należy radzić sobie samemu” sprawia, że często zwlekają oni z poproszeniem o pomoc albo w ogóle tego nie robią, co przyczynia się do opóźnionej diagnozy i nieleczonej depresji, która zwiększa ryzyko pojawienia się innych problemów, jak i zwiększa ryzyko podjęcia próby samobójczej.
Warto wspomnieć, że dzięki koncepcji męskiej depresji powstały kampanie społeczne zwracające uwagę na problem depresji wśród mężczyzn, zachęcające do otwartej dyskusji na ten temat.
Należy więc podnosić świadomość dotycząca zdrowia psychicznego wśród mężczyzn i walczyć ze szkodliwymi przekonaniami, które sprawiają, że mężczyźni obawiają się szukać pomocy.
Autor: Anna Lewińska
Źródła
- Addis ME, Mahalik JR: Men, masculinity, and the contexts of help seeking. Am Psychol 2003; 58: 5–14.
- Addis ME: Gender and depression in men. Clin Psychol Sci Prac 2008;15: 153–168.
- Chodkiewicz, J., & Miniszewska, J. (2016). Męska depresja–koncepcja, metody pomiaru i związki z zachowaniami samobójczymi. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 16(1), 33-37.
- Talarowska, M. E., Gromniak-Haniecka, E., Rawska, J., & Gałecki, P. (2018). Depresja mężczyzny-przyczyny, objawy, diagnoza. Neuropsychiatry & Neuropsychology/Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 13(3).