Kobiecy autyzm – charakterystyka kobiet w spektrum autyzmu

Charakterystyka kobiet w spektrum autyzmu

Autor: Julia Domańska

Spektrum autyzmu u kobiet – kobiecy autyzm?

Spektrum autyzmu to zaburzenie neurorozwojowe, które uznawane jest za występujące około 4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet (Fombone, 2009). Istnieją różne propozycje takiego stanu rzeczy m.in. różnice kulturowe i biologiczne, które mogą tworzyć specyficzny obraz kobiecego ASD (Bargiela i in. 2016, za: APA 2013; Hiller i in. 2014; Lai i in. 2015; Mandy i in. 2012) i utrudniać diagnozę opartą na męskich stereotypach. Od wielu lat zarówno specjaliści, jak i samorzecznicy głośno mówili o potrzebie zmian w podejściu do tego tematu, co w końcu zaczyna przynosić rezultaty.

Obecnie prowadzi się coraz więcej badań, mających na celu odnalezienie odpowiedzi na pytania dotyczące kobiecego spektrum autyzmu. Zaczęto brać pod uwagę ograniczenie diagnostyki ASD dostosowanej do męskiego obrazu objawów (Milner i in. 2019 za: Kopp, Gillberg 1992), które ze względów biologicznych i kulturowych nie będą identyczne w aspekcie diagnostyki kobiet. Kobiety w spektrum autyzmu często spotykają się z unikalnymi wyzwaniami, które różnią się od tych obserwowanych u mężczyzn, a więc i obraz żeńskiego ASD może być różny. Obecnie coraz więcej specjalistów interesuje się tym tematem i pogłębia swoją wiedzę, aby móc rzetelniej diagnozować dziewczynki oraz kobiety, które przez wiele lat nie uzyskały diagnozy.

Problemy diagnostyczne

Diagnoza autyzmu u kobiet często staje się wyzwaniem z powodu różnic w przejawianiu objawów w porównaniu z mężczyznami. Tradycyjne kryteria diagnostyczne autyzmu opierają się na obserwacjach klinicznych, które mogą nie uwzględniać strategii adaptacyjnych kobiet (Hull i in. 2020, za: Dworzynski i in. 2012; Russell i in. 2011), a także ich uwarunkowań biologicznych.

Kobiety w spektrum autyzmu często doskonale opanowują sztukę maskowania swoich trudności społecznych (Corscadden & Casserly, 2021, za: Dworzynski i in. 2012), co sprawia, że ich potrzeby mogą zostać pominięte lub zinterpretowane jako przejawy innych zaburzeń psychicznych (Lockwood i in. 2021, za: Cridland i in. 2014).

W przypadku dziewcząt, autyzm może przejawiać się w bardziej subtelny sposób niż u chłopców. Na przykład, zamiast wyraźnych ograniczeń w komunikacji społecznej, dziewczynki autystyczne mogą angażować się w bardziej skomplikowane, ale czasem niezrozumiałe formy interakcji społecznej (Hull i in. 2020, za: Hiller i in. 2014). Mogą również rozwijać silne zainteresowania w obszarach, które społeczeństwo uznaje za “typowo dziewczęce,” co dodatkowo maskuje ich autystyczne cechy (Hull i in, 2020, za: Grove i in. 2018; Mandy i in. 2012; McFayden i in. 2018; Nowell i in. 2019).

Społeczne wyzwania

Kobiety w spektrum autyzmu często doświadczają trudności w obrębie relacji społecznych i rozumieniu niuansów komunikacji niewerbalnej. To może prowadzić do izolacji społecznej i poczucia obcości. Jednak równocześnie wiele z nich ma głębokie (Corscadden & Casserly, 2021, za: Sedgewick i in. 2019), choć czasem niestandardowe, relacje z innymi a osobami. Badania wykazały, że kobiety z ASD mają większą motywację społeczną niż mężczyźni z ASD, ale nie mniejszą motywację społeczną niż kobiety bez ASD (Head i in. 2014; Sedgewick i in. 2015). Dzięki temu samo podejmowanie znajomości nie jest dla nich najtrudniejsze (choć nie jest też łatwe), a zdecydowanie większe trudności sprawia im utrzymywanie już zawartej relacji (Hull i in. 2020, za: Hiller i in. 2014).

Pomimo większej łatwości dziewczyn w spektrum autyzmu w obrębie kontaktów społecznych, Sedgewick i in. (2014) stwierdzili jednak u nich problem w postrzeganiu, analizowaniu i radzeniu sobie z konfliktami w relacjach. Wiele trudności społecznych jest przez kobiety z autyzmem maskowana (Milner i in., 2019), uczą się one zachowań takich jak patrzenie w oczy czy społeczna etykieta.

Maskowanie może być jedną z przyczyn, znacznie mniejszego dostrzegania przez społeczeństwo ich trudności. W badaniu Corscadden i Casserly (2021), rodzice dziewczynek z wcześniejszą diagnozą dostrzegali u nich objawy stereotypowego autyzmu, natomiast rodzice dziewczynek z późniejszą diagnozą wspominali o pewnych „dziwactwach”, z których według nich córka mogła wyrosnąć.

Maskowanie i konsekwencje

Według badań, maskowanie objawów autyzmu pojawia się średnio częściej u kobiet niż u mężczyzn (Lai i in., 2017). Wiąże się ono jednak z negatywnymi skutkami takimi jak stres, wyczerpanie i współwystępujące zaburzenia psychiczne (Milner i in., 2019). To, czy ryzyko występowania u kobiet z autyzmem zaburzeń depresyjnych lub lękowych jest większe niż u mężczyzn z autyzmem, jest niejednoznaczne. Rynkiewicz i Łucka (2018) wykazały większe ryzyko depresji, zaburzeń lękowych i zachowań samobójczych u dziewczyn z ASD, natomiast Lai i in. (2017) nie wykazali tego rodzaju zależności.

Potrzebne jest zgromadzenie większej ilości badań na ten temat. Dziewczyny wydają się przejawiać mniej behawioralnych cech spektrum autyzmu niż chłopcy, natomiast ich wyniki uzyskane w kwestionariuszach samoopisowych oraz podczas wywiadu klinicznego wykazują wyższe wskaźniki cech charakterystycznych dla spektrum autyzmu, co może wskazywać na większą świadomość, umiejętność maskowania i motywację do przyswajania norm społecznych (Rynkiewicz, Łucka, 2018).

Nadmierna wrażliwość

Czułość sensoryczna stanowi istotny element w spektrum autyzmu, a kobiety z zaburzeniem autystycznym mogą wykazywać szczególną wrażliwość na bodźce sensoryczne (Rynkiewicz, Łucka, 2018). To zjawisko objawia się w nadmiernej reakcji na różnorodne bodźce z otoczenia, takie jak światło, dźwięk czy dotyk. Kobiety autystyczne mogą doświadczać intensywnych wrażeń sensorycznych, które znacznie wykraczają poza normy obserwowane u osób neurotypowych. Te silne doznania sensoryczne mogą wpływać znacząco na codzienne funkcjonowanie. Na przykład, silna reakcja na światło może powodować dyskomfort w miejscach o jasnym oświetleniu, nadmierna wrażliwość na dźwięki może prowadzić do trudności w przetwarzaniu informacji dźwiękowych, a nadmierna wrażliwość na dotyk może sprawić, że pewne ubrania czy struktury materiałów staną się nieznośne.

Pasje i talenty

Jednak autyzm to nie tylko zestaw trudności; kobiety na spektrum autyzmu często wykazują wyjątkowe zdolności i pasje, choć w wielu przypadkach różniące się od tych obserwowanych u mężczyzn. Badania wskazują, że kobiety z ASD częściej interesują się dziedzinami takimi jak zwierzęta, psychologia oraz tematy związane z relacjami (Hull i in., 2020, cytowane za: Grove et al., 2018).

Zgodnie z doniesieniami Hulla (2020), zainteresowania te, choć intensywne, są często bardziej akceptowane przez otoczenie i tym samym nie wywołują niepokoju u rodziców czy nawet samych osób na spektrum. To ciekawy aspekt, który może częściowo wyjaśniać późniejsze diagnozy u dziewcząt. W przypadku dziewczynek z ASD, ich zainteresowania, choć wykraczające poza normę intensywnością, mogą być traktowane jako bardziej akceptowalne społecznie, co sprawia, że są diagnozowane znacznie później niż chłopcy.

Podsumowanie

W moim tekście zwracam uwagę na istotne różnice w przejawach autyzmu u kobiet w porównaniu z mężczyznami. Kobiety w spektrum autyzmu często doskonale ukrywają trudności, co stanowi wyzwanie dla diagnostyki. Rozwój badań i edukacji na temat kobiecego spektrum autyzmu stanowi kluczowy obszar, mający istotny wpływ na zrozumienie tej zróżnicowanej grupy. Wartościowe badania w tej dziedzinie mogą prowadzić do bardziej dostosowanych procesów diagnostycznych, lepszego wsparcia oraz podniesienia świadomości społecznej na temat kobiecego autyzmu. Skoncentrowane działania w tych obszarach są niezbędne dla poprawy jakości życia i pełniejszego zrozumienia potrzeb kobiet z autyzmem.

Diagnoza spektrum autyzmu w Fundacji Pandora

Jeśli podejrzewasz, że możesz być w spektrum autyzmu, konsultacja ze specjalistą może być pomocna, aby sprawdzić czy warto przejść przez pełną diagnozę. Zajrzyj na profile naszych psycholożek tutaj. Wszystkie osoby pracujące w Fundacji Pandora są neuroatypowe tj. same są w spektrum autyzmu lub mają ADHD (a najczęściej mają podwójną diagnozę) i specjalizują się w pracy z innymi osobami neuroatypowymi.

BIBLIOGRAFIA:

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington DC: American Psychiatric Association.
2. Bargiela, S., Steward, R. & Mandy, W. The Experiences of Late-diagnosed Women with Autism Spectrum Conditions: An Investigation of the Female Autism Phenotype. J Autism Dev Disord 46, 3281–3294 (2016). https://doi.org/10.1007/s10803-016-2872-8
3. Cridland, E. K., Jones, S. C., Caputi, P., & Magee, C. A. (2014). Being a girl in a boys’ world: investigating the experiences of girls with autism spectrum disorders during adolescence. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(6), 1261–1274.
4. Corscadden , P., & Casserly, A. M. (2021). Identification of Autism in Girls: Role of Trait Subtleties, Social Acceptance and Masking. REACH: Journal of Inclusive Education in Ireland, 34(1). Retrieved from https://reachjournal.ie/index.php/reach/article/view/313 The Female Autism Phenotype and Camouflaging: a Narrative Review
5. Dworzynski, K., Ronald, A., Bolton, P., & Happé, F. (2012). How different are girls and boys above and below the diagnostic threshold for autism spectrum disorders? Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 51(8), 788–797. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2012.05.018
6. Fombonne, E. (2009). Epidemiology of pervasive developmental disorders. Pediatric Research, 65(6), 591–598. https://doi.org/10.1203/PDR.0b013e31819e7203
   Grove, R., Hoekstra, R. A., Wierda, M., & Begeer, S. (2018). Special interests and subjective wellbeing in autistic adults. Autism Research, 11(5), 766–775. https://doi.org/10.1002/aur.1931.
7. Head, A. M., McGillivray, J. A., & Stokes, M. A. (2014). Gender differences in emotionality and sociability in children with autism spectrum disorders. Molecular Autism, 5(1), 19. doi:10.1186/2040-2392-5-19
8. Hiller, R. M., Young, R. L., & Weber, N. (2014). Sex Differences in Autism Spectrum Disorder based on DSM-5 Criteria: Evidence from Clinician and Teacher Reporting. Journal of Abnormal Child Psychology. http://doi.org/10.1007/s10802-014-9881-x.
9. Hull, L., Petrides, K.V., & Mandy, W. (2020). The Female Autism Phenotype and Camouflaging: a Narrative Review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 7, 306 – 317. Kopp, S., & Gillberg, C. (1992).
10. Girls with social deficits and learning problems: Autism, atypical asperger syndrome or a variant of these conditions. European Child & Adolescent Psychiatry, 1(2), 89–99.
11. Lai, M.-C., Lombardo, M. V., Auyeung, B., Chakrabarti, B., & Baron-Cohen, S. (2015). Sex/gender differences and autism: setting the scene for future research. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 54(1), 11–24. https://doi:10.1016/j.jaac.2014.10.003 
12. Lai, M. C., Lombardo, M. V., Ruigrok, A. N., Chakrabarti, B., Auyeung, B., Szatmari, P., Happé, F., Baron-Cohen, S., & MRC AIMS Consortium (2017). Quantifying and exploring camouflaging in men and women with autism.  Autism : the international journal of research and practice, 21(6), 690–702. https://doi.org/10.1177/1362361316671012
13. Lockwood Estrin, G., Milner, V., Spain, D. et al. Barriers to Autism Spectrum Disorder Diagnosis for Young Women and Girls: a Systematic Review. Rev J Autism Dev Disord 8, 454–470 (2021). https://doi.org/10.1007/s40489-020-00225-8
14. Loomes, R., Hull, L., & Mandy, W. P. L. (2017). What is the male-tofemale ratio in autism Spectrum disorder? A systematic review and meta-analysis. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 56(6), 466–474. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2017.03.013
15. Mandy, W., Chilvers, R., Chowdhury, U., Salter, G., Seigal, A., et al. (2012). Sex differences in autism spectrum disorder: evidence from a large sample of children and adolescents. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42(7), 1304–1313. https://doi:10.1007/s10803-011-1356-0
16. McFayden, T. C., Albright, J., Muskett, A. E., & Scarpa, A. (2018). Brief report: Sex differences in ASD diagnosis—A brief report on restricted interests and repetitive behaviors. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49(4), 1693–1699. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3838-9
17. Milner, V., McIntosh, H., Colvert, E. et al. A Qualitative Exploration of the Female Experience of Autism Spectrum Disorder (ASD). J Autism Dev Disord 49, 2389–2402 (2019). https://doi.org/10.1007/s10803-019-03906-4
18. Nowell, S.W., Jones, D. R.,&Harrop, C. (2019). Circumscribed interests in autism: Are there sex differences? Advances in Autism, AIA-09- 2018-0032. https://doi.org/10.1108/AIA-09-2018-0032.
19. Russell, G., Steer, C., & Golding, J. (2011). Social and demographic factors that influence the diagnosis of autistic spectrum disorders. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 46(12), 1283–1293. https://doi.org/10.1007/s00127-010-0294-z.
20. Rynkiewicz, A., & Łucka, I. (2018). Autism spectrum disorder (ASD) in girls. Co-occurring psychopathology. Sex differences in clinical manifestation. Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) u dziewcząt. Współwystępujące zespoły psychopatologiczne. Różnice międzypłciowe w obrazie klinicznym. Psychiatria polska, 52(4), 629–639. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/58837
21. Sedgewick, F., Hill, V., & Pellicano, E. (2019). ‘It’s different for girls’: Gender differences in the friendships and conflict of autistic and neurotypical adolescents. Autism : the international journal of research and practice, 23(5),1119–1132. https://doi.org/10.1177/1362361318794930
22. Sedgewick, F., Hill, V., Yates, R., Pickering, L., & Pellicano, E. (2015). Gender differences in the social motivation and friendship experiences of autistic and non-autistic adolescents. Journal of Autism and Developmental Disorders. http://doi.org/10.1007/s10803-015-2669-1